atha kaivalyapaadaH |

janmauShadhimantratapassamaadhijaaH siddhayaH ||1||

jaatyantarapariNaamaH prakRutyaapooraat ||2||

nimittamaprayOjakaM prakRuteenaaMvaraNabhEdastu tataH kShEtrikavat ||3||

nirmaaNacittaanyasmitaamaatraat ||4||

pravRuttibhEdE prayOjakaM cittamEkamanEkEShaam ||5||

tatra dhyaanajamanaaSayam ||6||

karmaaSuklaakRuShNaM yOginaH trividhamitarEShaam ||7||

tataH tadvipaakaanugNaanaamEvaabhivyaktiH vaasanaanaam ||8||

jaati dESa kaala vyavahitaanaamapyaantaryaaM smRutisaMskaarayOH Ekaroopatvaat ||9||

taasaamanaaditvaM caaSiShO nityatvaat ||10||

hEtuphalaaSrayaalambanaiHsaMgRuheetatvaatEShaamabhaavEtadabhaavaH ||11||

ateetaanaagataM svaroopatOstyadhvabhEdaaddharmaaNaam ||12||

tE vyaktasookShmaaH guNaatmaanaH ||13||

pariNaamaikatvaat vastutattvam ||14||

vastusaamyE cittabhEdaattayOrvibhaktaH panthaaH ||15||

na caikacittatantraM cEdvastu tadapramaaNakaM tadaa kiM syaat ||16||

taduparaagaapEkShitvaat cittasya vastugnyaataagnyaatam ||17||

sadaagnyaataaH cittavrttayaH tatprabhOH puruShasyaapariNaamitvaat ||18||

na tatsvaabhaasaM dRuSyatvaat ||19||

Eka samayE cObhayaanavadhaaraNam ||20||

cittaantara dRuSyE buddhibuddhEH atiprasangaH smRutisaMkaraSca ||21||

citErapratisaMkramaayaaH tadaakaaraapattau svabuddhi saMvEdanam ||22||

draShTRudRuSyOparaktaM cittaM sarvaartham ||23||

tadasankhyEya vaasanaabhiH citramapi paraartham saMhatyakaaritvaat ||24||

viSEShadarSinaH aatmabhaavabhaavanaanivRuttiH ||25||

tadaa vivEkanimnaM kaivalyapraagbhaaraM cittam ||26||

tacCidrEShu pratyayaantaraaNi saMskaarEbhyaH ||27||

haanamEShaaM klESavaduktam ||28||

prasaMkhyaanEpyakuseedasya sarvathaa vivEkakhyaatEH dharmamEghassamaadhiH ||29||

tataH klESakarmanivRuttiH ||30||

tadaa sarvaavaraNamalaapEtasya gnyaanasyaanantyaat gnyEyamalpam ||31||

tataH kRutaarthaanaM pariNaamakramasamaaptirguNaanaam ||32||

kShaNapratiyOgee pariNaamaaparaanta nirgraahyaH kramaH ||33||

puruShaarthaSoonyaanaaM guNaanaaMpratiprasavaH kaivalyaM svaroopapratiShThaa vaa citiSaktiriti ||34||

iti paatanjalayOgadarshanE kaivalyapaadO naama chaturthaH paadaH |