അഥ കൈവല്യപാദഃ |

ജന്മൗഷധിമന്ത്രതപസ്സമാധിജാഃ സിദ്ധയഃ ||1||

ജാത്യന്തരപരിണാമഃ പ്രകൃത്യാപൂരാത് ||2||

നിമിത്തമപ്രയോജകം പ്രകൃതീനാംവരണഭേദസ്തു തതഃ ക്ഷേത്രികവത് ||3||

നിര്മാണചിത്താന്യസ്മിതാമാത്രാത് ||4||

പ്രവൃത്തിഭേദേ പ്രയോജകം ചിത്തമേകമനേകേഷാമ് ||5||

തത്ര ധ്യാനജമനാശയമ് ||6||

കര്മാശുക്ലാകൃഷ്ണം യോഗിനഃ ത്രിവിധമിതരേഷാമ് ||7||

തതഃ തദ്വിപാകാനുഗ്ണാനാമേവാഭിവ്യക്തിഃ വാസനാനാമ് ||8||

ജാതി ദേശ കാല വ്യവഹിതാനാമപ്യാന്തര്യാം സ്മൃതിസംസ്കാരയോഃ ഏകരൂപത്വാത് ||9||

താസാമനാദിത്വം ചാശിഷോ നിത്യത്വാത് ||10||

ഹേതുഫലാശ്രയാലമ്ബനൈഃസംഗൃഹീതത്വാതേഷാമഭാവേതദഭാവഃ ||11||

അതീതാനാഗതം സ്വരൂപതോ‌உസ്ത്യധ്വഭേദാദ്ധര്മാണാമ് ||12||

തേ വ്യക്തസൂക്ഷ്മാഃ ഗുണാത്മാനഃ ||13||

പരിണാമൈകത്വാത് വസ്തുതത്ത്വമ് ||14||

വസ്തുസാമ്യേ ചിത്തഭേദാത്തയോര്വിഭക്തഃ പന്ഥാഃ ||15||

ന ചൈകചിത്തതന്ത്രം ചേദ്വസ്തു തദപ്രമാണകം തദാ കിം സ്യാത് ||16||

തദുപരാഗാപേക്ഷിത്വാത് ചിത്തസ്യ വസ്തുജ്ഞാതാജ്ഞാതമ് ||17||

സദാജ്ഞാതാഃ ചിത്തവ്ര്ത്തയഃ തത്പ്രഭോഃ പുരുഷസ്യാപരിണാമിത്വാത് ||18||

ന തത്സ്വാഭാസം ദൃശ്യത്വാത് ||19||

ഏക സമയേ ചോഭയാനവധാരണമ് ||20||

ചിത്താന്തര ദൃശ്യേ ബുദ്ധിബുദ്ധേഃ അതിപ്രസങ്ഗഃ സ്മൃതിസംകരശ്ച ||21||

ചിതേരപ്രതിസംക്രമായാഃ തദാകാരാപത്തൗ സ്വബുദ്ധി സംവേദനമ് ||22||

ദ്രഷ്ടൃദൃശ്യോപരക്തം ചിത്തം സര്വാര്ഥമ് ||23||

തദസങ്ഖ്യേയ വാസനാഭിഃ ചിത്രമപി പരാര്ഥമ് സംഹത്യകാരിത്വാത് ||24||

വിശേഷദര്ശിനഃ ആത്മഭാവഭാവനാനിവൃത്തിഃ ||25||

തദാ വിവേകനിമ്നം കൈവല്യപ്രാഗ്ഭാരം ചിത്തമ് ||26||

തച്ഛിദ്രേഷു പ്രത്യയാന്തരാണി സംസ്കാരേഭ്യഃ ||27||

ഹാനമേഷാം ക്ലേശവദുക്തമ് ||28||

പ്രസംഖ്യാനേ‌உപ്യകുസീദസ്യ സര്വഥാ വിവേകഖ്യാതേഃ ധര്മമേഘസ്സമാധിഃ ||29||

തതഃ ക്ലേശകര്മനിവൃത്തിഃ ||30||

തദാ സര്വാവരണമലാപേതസ്യ ജ്ഞാനസ്യാനന്ത്യാത് ജ്ഞേയമല്പമ് ||31||

തതഃ കൃതാര്ഥാനം പരിണാമക്രമസമാപ്തിര്ഗുണാനാമ് ||32||

ക്ഷണപ്രതിയോഗീ പരിണാമാപരാന്ത നിര്ഗ്രാഹ്യഃ ക്രമഃ ||33||

പുരുഷാര്ഥശൂന്യാനാം ഗുണാനാംപ്രതിപ്രസവഃ കൈവല്യം സ്വരൂപപ്രതിഷ്ഠാ വാ ചിതിശക്തിരിതി ||34||

ഇതി പാതഞ്ജലയോഗദര്ശനേ കൈവല്യപാദോ നാമ ചതുര്ഥഃ പാദഃ |