અથ સમાધિપાદઃ |

અથ યોગાનુશાસનમ || 1 ||

યોગશ્ચિત્તવૃત્તિ નિરોધઃ || 2 ||

તદા દ્રષ્ટુઃ સ્વરૂપે‌உવસ્થાનમ || 3 ||

વૃત્તિ સારૂપ્યમિતરત્ર || 4 ||

વૃત્તયઃ પઞ્ચતસ્યઃ ક્લિષ્ટા‌உક્લિષ્ટાઃ || 5 ||

પ્રમાણ વિપર્યય વિકલ્પ નિદ્રા સ્મૃતયઃ || 6 ||

પ્રત્યક્ષાનુમાનાગમાઃ પ્રમાણાનિ || 7 ||

વિપર્યયો મિથ્યાજ્ઞાનમતદ્રૂપ પ્રતિષ્ટમ || 8 ||

શબ્દજ્ઞાનાનુપાતી વસ્તુશૂન્યો વિકલ્પઃ || 9 ||

અભાવ પ્રત્યયાલમ્બના વૃત્તિર્નિદ્રા || 10 ||

અનભૂત વિષયાસમ્પ્રમોષઃ સ્મૃતિઃ || 11 ||

અભ્યાસ વૈરાગ્યાભ્યાં તન્નિરોધઃ || 12 ||

તત્ર સ્થિતૌ યત્નો‌உભ્યાસઃ || 13 ||

સ તુ દીર્ઘકાલ નૈરન્તર્ય સક્તારાસેવિતો દૃઢભૂમિઃ || 14 ||

દૃષ્ટાનુશ્રવિક વિષય વિતૃષ્ણસ્ય વશીકારસઞ્જ્ઞા વૈરાગ્યમ || 15 ||

તત્પરં પુરુષખ્યાતે-ર્ગુણવૈતૃષ્ણામ || 16 ||

વિતર્ક વિચારાનન્દાસ્મિતારૂપાનુગમાત સમ્પ્રજ્ઞાતઃ || 17 ||

વિરામપ્રત્યયાભ્યાસપૂર્વઃ સંસ્કારશેષો‌உનયઃ || 18 ||

ભવપ્રત્યયો વિદેહપ્રકૃતિલયાનામ || 19 ||

શ્રદ્ધા વીર્ય સ્મૃતિ સમાધિપ્રજ્ઞા પૂર્વકઃ ઇતરેષામ || 20 ||

તીવ્રસંવેગાનામાસન્નઃ || 21 ||

મૃદુમધ્યાધિમાત્રત્વાત્તતો‌உપિ વિશેષઃ || 22 ||

ઈશ્વરપ્રણિધાનાદ્વા || 23 ||

ક્લેશ કર્મ વિપાકાશયૈરપરામૃષ્ટઃ પુરુષવિશેષ ઈશ્વરઃ || 24 ||

તત્ર નિરતિશયં સર્વજ્ઞવીજમ || 25 ||

સ એષઃ પૂર્વેષામપિ ગુરુઃ કાલેનાનવચ્છેદાત || 26 ||

તસ્ય વાચકઃ પ્રણવઃ || 27 ||

તજ્જપસ્તદર્થભાવનમ || 28 ||

તતઃ પ્રત્યક્ચેતનાધિગમો‌உપ્યન્તરાયાભાવશ્ચ || 29 ||

વ્યાધિ સ્ત્યાન સંશય પ્રમાદાલસ્યાવિરતિ ભ્રાન્તિ
દર્શનાલબ્ધૂમિકત્વાનવસ્થિતત્વાનિ ચિત્તવિક્ષેપસ્તે‌உન્તરાયાઃ || 30 ||

દુઃખ દૌર્મ્મનરસ્યાઙ્ગમેજયત્વ શ્વાસપ્રશ્વાસા વિક્ષેપસહભુવઃ || 31 ||

તત્પ્રતિષેધાર્થમેકતત્ત્વાભ્યાસઃ || 32 ||

મૈત્રી કરુણા મુદિતોપેક્ષાણાં સુખ દુઃખા પુણ્યાપુણ્ય વિષયાણામ-ભાવનાતશ્ચિત્તપ્રસાદનમ || 33 ||

પ્રચ્છર્દૃન વિધારણાભ્યાં વા પ્રણસ્ય || 34 ||

વિષયવતી વા પ્રવૃત્તિરૂત્પન્ના મનસઃ સ્થિતિ નિબન્ધની || 35 ||

વિશોકા વા જ્યોતિષ્મતી || 36 ||

વીતરાગ વિષયં વા ચિત્તમ || 37 ||

સ્વપ્ન નિદ્રા જ્ઞાનાલમ્બનં વા || 38 ||

યથાભિમતધ્યાનાદ્વા || 39 ||

પરમાણુ પરમ મહત્ત્વાન્તો‌உસ્ય વશીકારઃ || 40 ||

ક્ષીણવૃત્તેરભિજાતસ્યેવ મણેર્ગ્રહીતૃર્ગયણ ગ્રાહ્યેષુ તત્સ્થ તદઞ્જનતા સમાપત્તિઃ || 41 ||

તત્ર શબ્દાર્થ જ્ઞાન વિકલ્પૈઃ સઙ્કીર્ણા સવિતર્કા સમાપત્તિઃ || 42 ||

સ્મૃતિ પરિશુદ્ધૌ સ્વરૂપ શૂન્યેવાર્થ માત્રાનિર્ભાસા નિર્વિતર્કા || 43 ||

એતયૈવ સવિચારા નિર્વિચાર ચ સૂક્ષ્મવિષયા વ્યારખ્યાતા || 44 ||

સૂક્ષ્મ વિષયત્વં ચાલિઙ્ગપર્યવસાનમ || 45 ||

તા એવ સવીજઃ સમાધિઃ || 46 ||

નિર્વિચાર વૈશારાધ્યે‌உધ્યાત્મપ્રસાદઃ || 47 ||

ઋતમ્ભરા તત્ર પ્રજ્ઞા || 48 ||

શ્રુતાનુમાન પ્રજ્ઞાભ્યામન્યવિષયા વિશેષાર્થત્વાત || 49 ||

તજ્જઃ સંસ્કારો‌உન્યસંસ્કાર પ્રતિબન્ધી || 50 ||

તસ્યાપિ નિરોધે સર્વનિરોધાન્નિર્વાજસ્સમાધિઃ || 51 ||

ઇતિ પાતઞ્જલયોગદર્શને સમાધિપાદો નામ પ્રથમઃ પાદઃ |