ଅଥ ସାଧନପାଦଃ |

ତପଃ ସ୍ଵାଧ୍ୟାୟେଶ୍ଵରପ୍ରଣିଧାନାନି କ୍ରିୟାୟୋଗଃ ||1||

ସମାଧିଭାଵନାର୍ଥଃ କ୍ଲେଶତନୂକରଣାର୍ଥଶ୍ଚ ||2||

ଅଵିଦ୍ୟାସ୍ମିତାରାଗଦ୍ଵେଷାଭିନିଵେଶାଃ କ୍ଲେଶାଃ ||3||

ଅଵିଦ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରମୁତ୍ତରେଷାଂ ପ୍ରସୁପ୍ତତନୁଵିଚ୍ଛିନ୍ନୋଦାରାଣାମ ||4||

ଅନିତ୍ୟାଶୁଚିଦୁଃଖାନାତ୍ମସୁ ନିତ୍ୟଶୁଚିସୁଖାତ୍ମଖ୍ୟାତିରଵିଦ୍ୟା ||5||

ଦୃଗ୍ଦର୍ଶନଶକ୍ତ୍ୟୋରେକାତ୍ମତେଵାସ୍ମିତା ||6||

ସୁଖାନୁଶୟୀ ରାଗଃ ||7||

ଦୁଃଖାନୁଶୟୀ ଦ୍ଵେଷଃ ||8||

ସ୍ଵରସଵାହୀ ଵିଦୁଷୋ‌உପି ତଥାରୂଢୋ‌உଭିନିଵେଶଃ ||9||

ତେ ପ୍ରତିପ୍ରସଵହେୟାଃ ସୂକ୍ଷ୍ମାଃ ||10||

ଧ୍ୟାନହେୟାସ୍ତଦ୍ଵୃତ୍ତୟଃ ||11||

କ୍ଲେଶମୂଲଃ କର୍ମାଶୟୋ ଦୃଷ୍ଟାଦୃଷ୍ଟଜନ୍ମଵେଦନୀୟଃ ||12||

ସତି ମୂଲେ ତଦ ଵିପାକୋ ଜାତ୍ୟାୟୁର୍ଭୋଗାଃ ||13||

ତେ ହ୍ଲାଦପରିତାପଫଲାଃ ପୁଣ୍ୟାପୁଣ୍ୟହେତୁତ୍ଵାତ ||14||

ପରିଣାମତାପସଂସ୍କାରଦୁଃଖୈର୍ଗୁଣଵୃତ୍ତିଵିରୋଧାଚ୍ଚ ଦୁଃଖମେଵ ସର୍ଵଂ ଵିଵେକିନଃ ||15||

ହେୟଂ ଦୁଃଖମନାଗତମ ||16||

ଦ୍ରଷ୍ଟ୍ଟଦୃଶ୍ୟୟୋଃ ସଂୟୋଗୋ ହେୟହେତୁଃ||17||

ପ୍ରକାଶକ୍ରିୟାସ୍ଥିତିଶୀଲଂ ଭୂତେନ୍ଦ୍ରିୟାତ୍ମକଂ ଭୋଗାପଵର୍ଗାର୍ଥଂ ଦୃଶ୍ୟମ ||18||

ଵିଶେଷାଵିଶେଷଲିଙ୍ଗମାତ୍ରାଲିଙ୍ଗାନି ଗୁଣପର୍ଵାଣି ||19||

ଦ୍ରଷ୍ଟା ଦୃଶିମାତ୍ରଃ ଶୁଦ୍ଧୋ‌உପି ପ୍ରତ୍ୟୟାନୁପଶ୍ୟଃ ||20||

ତଦର୍ଥ ଏଵ ଦୃଶ୍ୟସ୍ୟାତ୍ମା ||21||

କୃତାର୍ଥଂ ପ୍ରତି ନଷ୍ଟମପ୍ୟନଷ୍ଟଂ ତଦନ୍ୟସାଧାରଣତ୍ଵାତ ||22||

ସ୍ଵସ୍ଵାମିଶକ୍ତ୍ୟୋଃ ସ୍ଵରୂପୋପଲବ୍ଧିହେତୁଃ ସଂୟୋଗଃ ||23||

ତସ୍ୟ ହେତୁରଵିଦ୍ୟା ||24||

ତଦଭାଵାତ୍ସଂୟୋଗାଭାଵୋ ହାନଂ ତଦ ଦୃଶେଃ କୈଵଲ୍ୟମ ||25||

ଵିଵେକଖ୍ୟାତିରଵିପ୍ଲଵା ହାନୋପାୟଃ ||26||

ତସ୍ୟ ସପ୍ତଧା ପ୍ରାନ୍ତଭୂମିଃ ପ୍ରଜ୍ଞା ||27||

ୟୋଗାଙ୍ଗାନୁଷ୍ଠାନାଦଶୁଦ୍ଧିକ୍ଷୟେ ଜ୍ଞାନଦୀପ୍ତିରାଵିଵେକଖ୍ୟାତେଃ ||28||

ୟମନିୟମାସନପ୍ରାଣାୟାମପ୍ରତ୍ୟାହାରଧାରଣାଧ୍ୟାନସମାଧୟୋଷ୍ଟାଵଙ୍ଗାନି ||29||

ଅହିଂସାସତ୍ୟାସ୍ତେୟବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟାପରିଗ୍ରହା ୟମାଃ ||30||

ଜାତିଦେଶକାଲସମୟାନଵଚ୍ଛିନାଃ ସାର୍ଵଭୌମା ମହାଵ୍ରତମ ||31||

ଶୌଚସନ୍ତୋଷତପଃ ସ୍ଵାଧ୍ୟାୟେଶ୍ଵରପ୍ରଣିଧାନାନି ନିୟମାଃ ||32||

ଵିତର୍କବାଧନେ ପ୍ରତିପକ୍ଷଭାଵନମ ||33||

ଵିତର୍କାହିଂସାଦୟଃ କୃତକାରିତାନୁମୋଦିତା ଲୋଭକ୍ରୋଧମୋହପୂର୍ଵକା ମୃଦୁମଧ୍ୟାଧିମାତ୍ରା ଦୁଃଖାଜ୍ଞାନାନନ୍ତଫଲା ଇତି ପ୍ରତିପକ୍ଷଭାଵନମ ||34||

ଅହିଂସାପ୍ରତିଷ୍ଠାୟାଂ ତତ୍ସନ୍ନିଧୌ ଵୈରତ୍ୟାଗଃ ||35||

ସତ୍ୟପ୍ରତିଷ୍ଠାୟାଂ କ୍ରିୟାଫଲାଶ୍ରୟତ୍ଵମ ||36||

ଅସ୍ତେୟପ୍ରତିଷ୍ଠାୟାଂ ସର୍ଵରତ୍ନୋପସ୍ଥାନମ ||37||

ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟପ୍ରତିଷ୍ଠାୟାଂ ଵୀର୍ୟଲାଭଃ ||38||

ଅପରିଗ୍ରହସ୍ଥୈର୍ୟେ ଜନ୍ମକଥନ୍ତାସମ୍ବୋଧଃ ||39||

ଶୌଚାତ୍ସ୍ଵାଙ୍ଗଜୁଗୁପ୍ସା ପରୈରସଂସର୍ଗଃ ||40||

ସତ୍ତ୍ଵଶୁଦ୍ଧିସୌମନସ୍ୟୈକାଗ୍ର୍ୟେନ୍ଦ୍ରିୟଜୟାତ୍ମଦର୍ଶନୟୋଗ୍ୟତ୍ଵାନି ଚ ||41||

ସନ୍ତୋଷାତ ଅନୁତ୍ତମଃସୁଖଲାଭଃ ||42||

କାୟେନ୍ଦ୍ରିୟସିଦ୍ଧିରଶୁଦ୍ଧିକ୍ଷୟାତ ତପସଃ ||43||

ସ୍ଵାଧ୍ୟାୟାଦିଷ୍ଟଦେଵତାସଂପ୍ରୟୋଗଃ ||44||

ସମାଧିସିଦ୍ଧିରୀଶ୍ଵରପ୍ରଣିଧାନାତ ||45||

ସ୍ଥିରସୁଖମାସନମ ||46||

ପ୍ରୟତ୍ନଶୈଥିଲ୍ୟାନନ୍ତସମାପତ୍ତିଭ୍ୟାମ ||47||

ତତୋ ଦ୍ଵନ୍ଦ୍ଵାନଭିଘାତଃ ||48||

ତସ୍ମିନ ସତି ଶ୍ଵାସପ୍ରଶ୍ଵାସୟୋର୍ଗତିଵିଚ୍ଛେଦଃ ପ୍ରାଣାୟାମଃ ||49||

(ସ ତୁ) ବାହ୍ୟାଭ୍ୟନ୍ତରସ୍ତମ୍ଭଵୃତ୍ତିର୍ଦେଶକାଲସଙ୍ଖ୍ୟାଭିଃ ପରିଦୃଷ୍ଟୋ ଦୀର୍ଘସୂକ୍ଷ୍ମଃ ||50||

ବାହ୍ୟାଭ୍ୟନ୍ତରଵିଷୟାକ୍ଷେପୀ ଚତୁର୍ଥଃ ||51||

ତତଃ କ୍ଷୀୟତେ ପ୍ରକାଶାଵରଣମ ||52||

ଧାରଣାସୁ ଚ ୟୋଗ୍ୟତା ମନସଃ ||53||

ସ୍ଵଵିଷୟାସଂପ୍ରୟୋଗେ ଚିତ୍ତସ୍ଵରୂପାନୁକାର ଇଵେନ୍ଦ୍ରିୟାଣାଂ ପ୍ରତ୍ୟାହାରଃ ||54||

ତତଃ ପରମାଵଶ୍ୟତେନ୍ଦ୍ରିୟାଣାମ ||55||

ଇତି ପାତଞ୍ଜଲୟୋଗଦର୍ଶନେ ସାଧନପାଦୋ ନାମ ଦ୍ଵିତୀୟଃ ପାଦଃ |