શ્રીપાતઞ્જલયોગદર્શનમ |

અથ વિભૂતિપાદઃ |

દેશબન્ધશ્ચિત્તસ્ય ધારણા ||1||

તત્ર પ્રત્યયૈકતાનતા ધ્યાનમ ||2||

તદેવાર્થમાત્રનિર્ભાસં સ્વરૂપશૂન્યમિવ સમાધિઃ ||3||

ત્રયમેકત્ર સંયમઃ ||4||

તજ્જયાત પ્રજ્ઞાલોકઃ ||5||

તસ્ય ભૂમિષુ વિનિયોગઃ ||6||

ત્રયમન્તરઙ્ગં પૂર્વેભ્યઃ ||7||

તદપિ બહિરઙ્ગં નિર્બીજસ્ય ||8||

વ્યુત્થાનનિરોધસંસ્કારયોરભિભવપ્રાદુર્ભાવૌ નિરોધક્ષણચિત્તાન્વયો નિરોધપરિણામઃ ||9||

તસ્ય પ્રશાન્તવાહિતા સંસ્કારાત ||10||

સર્વાર્થતૈકાગ્રાતયોઃ ક્ષયોદયૌ ચિત્તસ્ય સમાધિપરિણામઃ ||11||

તતઃ પુનઃ શાન્તોદિતૌ તુલ્યપ્રત્યયૌ ચિત્તસ્યૈકાગ્રતા પરિણામઃ ||12||

એતેન ભૂતેન્દ્રિયેષુ ધર્મલક્ષણાવસ્થાપરિણામા વ્યાખ્યાતાઃ ||13||

શાન્તોદિતાવ્યપદેશ્યધર્માનુપાતી ધર્મી ||14||

ક્રમાન્યત્વં પરિણામાન્યત્વે હેતુઃ ||15||

પરિણામત્રયસંયમાદતીતાનાગતજ્ઞાનમ ||16||

શબ્દાર્થપ્રત્યયાનામિતરેતરાધ્યાસાત સઙ્કરસ્તત્પ્રવિભાગસંયમાત સર્વભૂતરુતજ્ઞાનમ ||17||

સંસ્કારસાક્ષાત્કરણાત પૂર્વજાતિજ્ઞાનમ ||18||

પ્રત્યયસ્ય પરચિત્તજ્ઞાનમ ||19||

ન ચ તત સાલમ્બનં તસ્યાવિષયીભૂતત્વાત ||20||

કાયરૂપસંયમાત તદ્ગ્રાહ્યશક્તિસ્તમ્ભે ચક્ષુઃ પ્રકાશાસંપ્રયોગે‌உન્તર્ધાનમ ||21||

સોપક્રમં નિરુપક્રમં ચ કર્મ તત્સંયમાદપરાન્તજ્ઞાનમરિષ્ટેભ્યો વા ||22||

મૈત્ર્યાદિષુ બલાનિ ||23||

બલેષુ હસ્તિબલાદીની ||24||

પ્રવૃત્ત્યાલોકન્યાસાત સૂક્ષ્મવ્યવહિતવિપ્રકૃષ્ટજ્ઞાનમ ||25||

ભુવનજ્ઞાનં સૂર્યે સંયમાત ||26||

ચન્દ્રે તારાવ્યૂહજ્ઞાનમ ||27||

ધ્રુવે તદ્ગતિજ્ઞાનમ ||28||

નાભિચક્રે કાયવ્યૂહજ્ઞાનમ ||29||

કણ્ઠકૂપે ક્ષુત્પિપાસાનિવૃત્તિઃ ||30||

કૂર્મનાડ્યાં સ્થૈર્યમ ||31||

મૂર્ધજ્યોતિષિ સિદ્ધદર્શનમ ||32||

પ્રાતિભાદ્વા સર્વમ ||33||

હૃદયે ચિત્તસંવિત ||34||

સત્ત્વપુરુષયોરત્યન્તાસઙ્કીર્ણયોઃ પ્રત્યયાવિશેષો ભોગઃ પરાર્થત્વાત સ્વાર્થસંયમાત પુરુષજ્ઞાનમ ||35||

તતઃ પ્રાતિભશ્રાવણવેદનાદર્શાસ્વાદવાર્તા જાયન્તે ||36||

તે સમાધાવુપસર્ગાવ્યુત્થાને સિદ્ધયઃ ||37||

બન્ધકારણશૈથિલ્યાત પ્રચારસંવેદનાચ્ચ ચિત્તસ્ય પરશરીરાવેશઃ ||38||

ઉદાનજયાજ્જલપઙ્કકણ્ટકાદિષ્વસઙ્ગ ઉત્ક્રાન્તિશ્ચ ||39||

સમાનજયાજ્જ્વલનમ ||40||

શ્રોત્રાકાશયોઃ સમ્બન્ધસંયમાત દિવ્યં શ્રોત્રમ ||41||

કાયાકાશયોઃ સમ્બન્ધસંયમાત લઘુતૂલસમાપત્તેશ્ચ આકાશગમનમ ||42||

બહિરકલ્પિતા વૃત્તિર્મહાવિદેહા તતઃ પ્રકાશાવરણક્ષયઃ ||43||

સ્થૂલસ્વરૂપસૂક્ષ્માન્વયાર્થવત્ત્વસંયમાત ભૂતજયઃ ||44||

તતો‌உણિમાદિપ્રાદુર્ભાવઃ કાયસંપત તદ્ધર્માનભિઘાતશ્ચ ||45||

રૂપલાવણ્યબલવજ્રસંહનનત્વાનિ કાયસમ્પત ||46||

ગ્રહણસ્વરૂપાસ્મિતાન્વયાર્થવત્ત્વસંયમાદિન્દ્રિયજયઃ ||47||

તતો મનોજવિત્વં વિકરણભાવઃ પ્રધાનજયશ્ચ ||48||

સત્ત્વપુરુષાન્યતાખ્યાતિમાત્રસ્ય સર્વભાવાધિષ્ઠાતૃત્વં સર્વજ્ઞાતૃત્વઞ્ચ ||49||

તદ્વૈરાગ્યાદપિ દોષબીજક્ષયે કૈવલ્યમ ||50||

સ્થાન્યુપનિમન્ત્રણે સઙ્ગસ્મયાકરણં પુનરનિષ્ટપ્રસઙ્ગાત ||51||

ક્ષણતત્ક્રમયોઃ સંયમાદ્વિવેકજં જ્ઞાનમ ||52||

જાતિલક્ષણદેશૈરન્યતાનવચ્છેદાત તુલ્યયોસ્તતઃ પ્રતિપત્તિઃ ||53||

તારકં સર્વવિષયં સર્વથાવિષયમક્રમં ચેતિ વિવેકજં જ્ઞાનમ ||54||

સત્ત્વપુરુષયોઃ શુદ્ધિસામ્યે કૈવલ્યમ ||55||

ઇતિ શ્રીપાતઞ્જલયોગદર્શને વિભૂતિપાદો નામ તૃતીયઃ પાદઃ |