atha trayOdaSOdhyaayaH |
Sreebhagavaanuvaacha |
idaM SareeraM kauntEya kShEtramityabhidheeyatE |
EtadyO vEtti taM praahuH kShEtragnya iti tadvidaH || 1 ||
kShEtragnyaM chaapi maaM viddhi sarvakShEtrEShu bhaarata |
kShEtrakShEtragnyayOrgnyaanaM yattajgnyaanaM mataM mama || 2 ||
tatkShEtraM yachcha yaadRukcha yadvikaari yataScha yat |
sa cha yO yatprabhaavaScha tatsamaasEna mE SRuNu || 3 ||
RuShibhirbahudhaa geetaM CandObhirvividhaiH pRuthak |
brahmasootrapadaiSchaiva hEtumadbhirviniSchitaiH || 4 ||
mahaabhootaanyahaMkaarO buddhiravyaktamEva cha |
indriyaaNi daSaikaM cha pancha chEndriyagOcharaaH || 5 ||
ichCaa dvEShaH sukhaM duHkhaM saMghaataSchEtanaa dhRutiH |
EtatkShEtraM samaasEna savikaaramudaahRutam || 6 ||
amaanitvamadambhitvamahiMsaa kShaantiraarjavam |
aachaaryOpaasanaM SauchaM sthairyamaatmavinigrahaH || 7 ||
indriyaarthEShu vairaagyamanahaMkaara Eva cha |
janmamRutyujaraavyaadhiduHkhadOShaanudarSanam || 8 ||
asaktiranabhiShvangaH putradaaragRuhaadiShu |
nityaM cha samachittatvamiShTaaniShTOpapattiShu || 9 ||
mayi chaananyayOgEna bhaktiravyabhichaariNee |
viviktadESasEvitvamaratirjanasaMsadi || 10 ||
adhyaatmagnyaananityatvaM tattvagnyaanaarthadarSanam |
Etajgnyaanamiti prOktamagnyaanaM yadatOnyathaa || 11 ||
gnyEyaM yattatpravakShyaami yajgnyaatvaamRutamaSnutE |
anaadimatparaM brahma na sattannaasaduchyatE || 12 ||
sarvataHpaaNipaadaM tatsarvatOkShiSirOmukham |
sarvataHSrutimallOkE sarvamaavRutya tiShThati || 13 ||
sarvEndriyaguNaabhaasaM sarvEndriyavivarjitam |
asaktaM sarvabhRuchchaiva nirguNaM guNabhOktRu cha || 14 ||
bahirantaScha bhootaanaamacharaM charamEva cha |
sookShmatvaattadavignyEyaM doorasthaM chaantikE cha tat || 15 ||
avibhaktaM cha bhootEShu vibhaktamiva cha sthitam |
bhootabhartRu cha tajgnyEyaM grasiShNu prabhaviShNu cha || 16 ||
jyOtiShaamapi tajjyOtistamasaH paramuchyatE |
gnyaanaM gnyEyaM gnyaanagamyaM hRudi sarvasya viShThitam || 17 ||
iti kShEtraM tathaa gnyaanaM gnyEyaM chOktaM samaasataH |
madbhakta Etadvignyaaya madbhaavaayOpapadyatE || 18 ||
prakRutiM puruShaM chaiva viddhyanaadi ubhaavapi |
vikaaraaMScha guNaaMSchaiva viddhi prakRutisaMbhavaan || 19 ||
kaaryakaaraNakartRutvE hEtuH prakRutiruchyatE |
puruShaH sukhaduHkhaanaaM bhOktRutvE hEturuchyatE || 20 ||
puruShaH prakRutisthO hi bhunktE prakRutijaanguNaan |
kaaraNaM guNasangOsya sadasadyOnijanmasu || 21 ||
upadraShTaanumantaa cha bhartaa bhOktaa mahESvaraH |
paramaatmEti chaapyuktO dEhEsminpuruShaH paraH || 22 ||
ya EvaM vEtti puruShaM prakRutiM cha guNaiH saha |
sarvathaa vartamaanOpi na sa bhooyObhijaayatE || 23 ||
dhyaanEnaatmani paSyanti kEchidaatmaanamaatmanaa |
anyE saaMkhyEna yOgEna karmayOgEna chaaparE || 24 ||
anyE tvEvamajaanantaH SrutvaanyEbhya upaasatE |
tEpi chaatitarantyEva mRutyuM SrutiparaayaNaaH || 25 ||
yaavatsaMjaayatE kiMchitsattvaM sthaavarajangamam |
kShEtrakShEtragnyasaMyOgaattadviddhi bharatarShabha || 26 ||
samaM sarvEShu bhootEShu tiShThantaM paramESvaram |
vinaSyatsvavinaSyantaM yaH paSyati sa paSyati || 27 ||
samaM paSyanhi sarvatra samavasthitameeSvaram |
na hinastyaatmanaatmaanaM tatO yaati paraaM gatim || 28 ||
prakRutyaiva cha karmaaNi kriyamaaNaani sarvaSaH |
yaH paSyati tathaatmaanamakartaaraM sa paSyati || 29 ||
yadaa bhootapRuthagbhaavamEkasthamanupaSyati |
tata Eva cha vistaaraM brahma saMpadyatE tadaa || 30 ||
anaaditvaannirguNatvaatparamaatmaayamavyayaH |
SareerasthOpi kauntEya na karOti na lipyatE || 31 ||
yathaa sarvagataM saukShmyaadaakaaSaM nOpalipyatE |
sarvatraavasthitO dEhE tathaatmaa nOpalipyatE || 32 ||
yathaa prakaaSayatyEkaH kRutsnaM lOkamimaM raviH |
kShEtraM kShEtree tathaa kRutsnaM prakaaSayati bhaarata || 33 ||
kShEtrakShEtragnyayOrEvamantaraM gnyaanachakShuShaa |
bhootaprakRutimOkShaM cha yE viduryaanti tE param || 34 ||
OM tatsaditi SreemadbhagavadgeetaasoopaniShatsu brahmavidyaayaaM yOgaSaastrE SreekRuShNaarjunasaMvaadE
kShEtrakShEtragnyavibhaagayOgO naama trayOdaSOdhyaayaH ||13 ||